اشکالات در حین بافت و نحوه جلوگیری از آن
الف: سره شدن
اگر دقت در بافت گلیم نشود و پودها شل یا سفت باشند این اشکال پیش می آید که برای رفع آن باید هر 10 سانتی متر بافت ، گلیم را به دو طرف راست رو ها گلیم ، با نخ چله ، محکم گره زد و با خط کش اندازة پهنای گلیم را کنترل کرد.
ب: ریش شدن چله
عوامل زیادی باعث ریش شدن چله می شود که باید به آنها دقت کرد:
1- ناصافی و خمیدگی لبه ها و نوک تیغه های دفتین.
2- نا صافی سطح نخ به دلیل تاب بیش از حد.
3- تماس تیغه های دفتین و چله ها ( نا هماهنگی دفتین و نمرة نخ چله مصرفی ).
4- استفاده از چله های تهیه شده با الیاف کوتاه.
5- عدم دقت در دفتین زدن و برخورد بی دلیل تیغه های دفتین با چله ها.
ج: نخ نما شدن گلیم
در هر مرحله از پودگذاری گلیم ، باید دقت به عمل آید تا پود جدید کاملاً در پشت پود قبلی قرار گیرد. در صورت عدم توجه به این امر ، در سطح گلیم نقطه های سفیدی که ناشی از نمایان شدن نخ های تار است به وجود می آید و باعث نخ نما شدن گلیم می شود و از کیفیت هنری گلیم و قهراً قیمت آن می کاهد.
د: پرز دادن گلیم
استفاده از خامه ( پرز ) های کوتاه جهت بافت گلیم یکی از عوامل مؤثری است که باعث پرز دادن محصول در حین بافت یا بعد از آن می شود. به همین جهت لازم است تا برای پودگذاری حتی الامکان از پودهای کوتاه استفاده نشود ( مناسب ترین طول برای پودگذاری ، طولی است که حداقل برای پوشاندن یکصد تار زیر و رو کافی باشد ).
ه: تصحیح پودگذاری
در مواردی که بافندگان ، بدون اختیار کردن نقشه و به طور ذهنی بافت را انجام می دهند، احتمال اشتباه در پودگذاری بسیار است و حتی یک پود کم یا اضافه باعث ناهماهنگی بین نقوش خواهد شد و همچنین اندکی بی دقتی در حین بافت به کمک نقشه همین مشکل را به وجود می آورد. با این وجود تصحیح پودگذاری کار چندان دشواری نیست. در مواردی که پودگذاری غلط باشد، بافنده می تواند با به جلو کشیدن چله های مربوط و ایجاد دهانه با کمک انتهای قلاب، پود اضافی را از لابه لای تارها خارج کند و به همین صورت چنانچه افزودن پودی به گلیم ضروری باشد بافنده می تواند به وسیلة قلاب یا سوزن با ظرافت و دقت، پود را از لا به لای چله ها عبور و در محل مورد نظر قرار دهد.
و: پارگی چله
چنانچه در حین بافت بی دلیل یک یا چند چله پاره شود، بافنده به کمک یک قطعه نخ هم نمره با نخ چله، که اصطلاحا ًنخ رفو نامیده می شود، می تواند نسبت به ترمیم آن اقدام کند.
گرة رفو در گلیم بافی اهمیت خاصی دارد و نحوة بستن آن به این صورت است که یک سر تار پاره شده و نخ رفو را به صورت ضربدر بین انگشتان شست و سبابه نگاه می دارند که حدود دو سانتی متر از نخ آزاد باشد و نخ رفو زیر نخ تار قرار گیرد، سپس نخ رفو را یک بار به دور شست و انگشت سبابه می چرخانند و آن را بین دو سر نخ قرار و سر آزاد تار را از حلقة تشکیل شده عبور می دهند و آن را نگاه می دارند. آنگاه به کمک انگشت شست دست راست انتهای نخ رفو را به طرف پایین می کشند.
گره ای که به این طریق ایجاد می شود بایذ حتی الامکان کوچک باشد تا هنگام دفتین زدن، مشکلی به وجود نیاید. توضیح آنکه طول دم گره نباید بیشتر از 5 میلیمتر باشد و اگر چند راستا در یک ردیف پاره شود، عمل رفو باید به گونه ای انجام گردد که گره ها در مقابل یکدیگر قرار نگیرند.
ز: ناصافی پودها
چنانچه بافنده ضمن بافت متوجه شود در بعضی از قسمت ها، پودگذاری، خط مستقیمی را طی نکرده باشد می تواند با پودگذاری موضعی آن را رفو کند.
پودگذاری موضعی به این ترتیب است که بافنده با کمک سوزن در قسمت های گود، چند رج پود قرار می دهد و نا صافی آن را اصلاح می کند.
ح: حذف چله های اضافی
بافنده در صورتی که در حین بافت متوجه شود یک یا چند چله اضافه است، می تواند بافت گلیم را طوری انجام دهد که چله های اضافی همراه با سایر چله ها به صورت جفتی مورد استفاده قرار گیرند.
بدیهی است این کار در بافت خود را نشان خواهد داد و برای رفع آن بافنده می تواند بعد از بافت 50 رج به آرامی آن را از فاصلة مختلف قطع و بافت را ادامه دهد و در پایان قطعات کوتاه شدة نخ را به کمک شیئ نوک تیزی از لا به لای پودها خارج کند.
ط: کم عرض شدن گلیم:
در حین بافت ممکن است به تدریج عرض گلیم کمتر شود، این در اثر کشیدگی بیش از حد پودهاست و باید مراقبت کنند که این چنین نشود. می توان این کار را با خط کش انجام داد. یعنی هر ده یا بیست سانتی متر که بافته می شود اندازه بگیرند و تساوی آن را با عرض بافت هنگام شروع داشته باشند. مورد دیگر کنترل این است که هر بیست سانت باید حدود همین اندازه قسمت بافته شده را از دو طرف به راست رو ها ببندند و به اندازة لازم کشیدگی داشته باشد.
ویژگی های فنی گلیم:
جنس الیاف: الیاف مورد استفاده در گلیم ها باید از پشم صد در صد خالص، نو ، شسته شده و یا پشم هایی که به روش صحیح از پوست جدا شده اند باشند.
قطر الیاف: قطر الیاف باید از 20 تا 50 میکرون باشد.
در صد چربی: حداکثر چربی موجود در خامه ها ( بعد از کلاف شدن ) نباید از 5/1 در صد بیشتر باشد.
ضد بید: گلیم ها باید با مواد شیمیایی مخصوص ضد بید شوند و این عمل به وسیلة برچسب بر پشت گلیم ها ذکر شود.
ثبات رنگ در مقابل آب: گلیم های دست بافت هنگامی طبق این استاندارد پذیرفته خواهند شد که ثبات رنگ آنها در برابر آب از ارقام زیر کمتر نباشد:
الف- درجة تغییر رنگ نمونة اصلی حداقل 4 باشد.
ب- درجه لکه گذاری روی پارچه پنبه ای وپشمی روی استاندارد باشد.
ثبات رنگ در مقابل شستشو یا صابون: گلیم های دست بافت هنگامی طبق این استاندارد پذیرفته خواهند شد که ثبات رنگ آنها در مقابل شستشو با صابون از ارقام زیر کمتر نباشد:
الف- درجه لکه گذاری روی پارچه پشمی حداقل (4-3) باشد.
ب- درجه تغییر رنگ نمونه اصلی و درجه لکه گیری روی پارچه پشمی باید روی استاندارد باشد.
ثبات رنگ در مقابل نور: گلیم های دست بافت هنگامی طبق این استاندارد پذیرفته خواهند شد که ثبات رنگ آنها در مقابل نور حداقل 4 باشد.
ثبات رنگ در مقابل مالش مرطوب و سایش خشک: گلیم های دست بافت هنگامی طبق این استاندارد پذیرفته خواهند شد که ثبات رنگ آنها در مقابل مالش مرطوب و سایش خشک حداقل 4 باشد.
نمونه خامه گلیم: نمونة خامه گلیم های دست بافت بر مبنای یک لا در سیستم تکس باید از 200 تا 340 باشد که سیستم متر یک برابر 3 تا 5 است در تار گلیم به منظور استحکام بیشتر باید از نخ دو لا استفاده شود.تاب خامه می تواند به شکل S یا Z باشد.
طول الیاف: طول متوسط الیاف نباید از 7 سانتی متر کمتر باشد.
تاب خامه: خامه باید در هر سانتی متر حداقل 20 تاب داشته باشد.
عوامل آسیب رسان
1) عوامل آسیب رسان زنده:
انسان:انسان می تواند به طرق مختلف نا خواسته در آسیب رسانی به انواع دست بافت ها مؤثر باشد.به عنوان مثال نباید با کفش آلوده بر روی گلیم قدم گذاشت.نفوذ گل و لای به داخل الیاف باعث پوسیدگی زود هنگام گلیم می شود، از طرف دیگر حمل و نقل و بسته بندی صحیح گلیم ها در هنگام جا به جایی می تواند باعث طول عمر بیشتر گلیم گردد.
انواع قارچ ها، کپک ها و سایر موجودات ذره بینی:
رطوبت مهمترین عامل رشد موجودات ذره بینی به ویژه قارچ ها و کپک هاست.پشم، پنبه و ابریشم، هر سه در برابر رطوبت طولانی آسیب پذیرند.
حشرات:در میان حشرات آسیب رسان به گلیم، می توان بید را خطرناک ترین برشمرد.بهترین راه از بین بردن بید، نظافت و تمیز کردن است.
2) عوامل آسیب رسان غیر زنده:
آب و هوا:یکی از مهمترین عواملی است که می تواند خود به خود و به طور مستقیم نیز به اشیا صدمه برساند و یا اینکه شرایط را طوری فراهم سازد که عوامل دیگر به اشیا صدمه رسانده و آنها را نابود کند.
نور:قرار گرفتن اشیا به مدت طولانی در برابر نور خورشید و حتی لامپ های فلور سنت موجب رنگ پریدگی، خشکی و شکنندگی مواد سلولوزی مانند پنبه می شود.نور نه تنها موجب تغییر رنگ گلیم می گردد بلکه باعث کاهش مقاومت مواد اولیه آن نیز می شود.ممکن است نور شدید در کوتاه مدت همان اندازه زیان بار باشد که نور ملایم در بلند مدت است.پنبه، پشم و ابریشم در حالت خیس، نسبت به وضعیت خشک سریع تر دچار تغییر و تخریب نوری می شوند.
مواد آلوده کننده هوا:در مناطق شهری دی اکسید سولفور وجود دارد که توسط وسایل نقلیه موتوری و کارگاه های صنعتی تولید می شود.دی اکسید گوگرد، ذرات آهن، ذرات گوگرد و انواع سولفورها از جمله آلودگی های هوای اطراف ماست که از این بین سولفورها زیانبارترین آلودگی موجود در هوا برای گلیم می باشند.این مواد با بخار آب موجود در هوا ترکیب شده و به اسید سولفوریک تبدیل می شوند و موجب سستی الیاف می شوند.
منبع:
https://www.beytoote.com/art/farsh/specifications-pathology-fulop.html
