پس از آخر اربعین کشی، مراحل مقدماتی بافت قالی پیش درآمد میشود. نخستین مرحله در بافت قالی را صوف میگویند و آن عبارت است از سلسله نخی دولا همانند نخهای چله که با بافتی ساده، از وسط چلهها یک در میان از زیر و زبر میگذرد.
انجام این شغل برای ممانعت از فروپاشی و حفظ ثبات رجهای اولیه و نظم تارهای قالی و ثابت شدن فاصله وسط آنها و آماده برپایی دم کار است. بین این قسمت و ریشه-بن-بیخ قالی، برخی مواقع دو سه رج با چله و نخ رنگی به نام ملیله بافته میشود.
ملیله کشی (دندان موشی)
به قصد حفظ و حفاظت گرهها در پایین قالی، قبل از گلیم بافی و در رأس قالی پس از گلیم، با نخهای رنگی سپریدن میشود. بدین ترتیب که دو دودمان نخ رنگی از میان تارهای اربعین که شش تار، شش تار و یا سه تار، جدا کردهاند گذرانیده میشود، به طوری که نخهای رنگی به تناوب در زیر و روی نخهای اربعین پیمان میگیرند. انتخاب تعداد تارهایی که در ذیل و روی نخ رنگی قرار میگیرد اختیاری و به مد نظر بافنده است.
گلیم بافی، کرباس بافی، ملیله بافی و شله بافی
همه اینها هدف واحدی را بیان میکنند و آن عبارت است از بافت سادهای به اندازه سه الی چهار سانتیمتر که با نخ پنبهای سفید از جنس نخ تار میبافند. این عمل که به اسم مهر یا قفل قالی نامیده میشود از ریزش گرهها بازدارندگی میکند.
با توجه به اهمیت گلیم بافی، این کار به وسیله استادکار انجام میشود. بی دقتی و بی توجهی در این شغل مایه عارض شدن عیبهایی چون گوشهدار شدن و کجی فرش (سره داشتن) و سرانجام شانه انداختن خواهد شد. به همین جهت دم پیشه گلیم بافی باید هموار و یکنواخت باشد و به اصطلاح بالا و یا پایین نباشد.
با پروا به اهمیت گلیم بافی، این کار به وسیله استادکار اتمام میشود. بی دقتی و بی توجهی در این کار موجب عارض شدن عیبهایی چون گوشهدار شدن و کجی فرش (سره داشتن) و سرانجام شانه انداختن خواهد شد.
پودکشی دسته گلیم باف (پود دادن)
برای سپریدن گلیم بافی از پود ضخیم کاربرد میشود، این کار در ترک بافی با استفاده از سیخ پودکشی انجام میشود، بدین شکل که در فاصله دم پیشه لغایت محلی که تارها به صورت زیگزاگ درهم فرو رفتهاند، سیخ پودکشی را از سمت قلابدار، به آرامی و از ساحل فرش به درون چلهها (بین چلههای ذیل و چلههای رو) در سرتاسر عرض اربعین داخل نموده و سرپود را به قلاب آن آویخته و دوباره (در جهت عکس) سیخ را خارج میکشیم. سپس با شانه یا کرکیت که در دست داریم پود را بدون چین خوردگی به طرف زیر محکم میکویند. در مراحل اولیه پیشه حتماً باید نحوه کوبیدن طوری باشد که دم کار هموار بوده و کوتاه و بلند نباشد. قالی بافی پس از کوبیدن اولین پود نخها، کن فیکون را با تنگنا کف دست روی چلهها عوض نموده و مجدداً شروع به پودکشی به طریق فوقالذکر مینماییم.
در بافت گلیم، نخهای پود و اربعین با هم حالت بعلاوه یا زیگزاگ را دارند یعنی احد از پایین و یکی از رو بوده و اگر خوب تنظیم و کوبیده شوند حالت پارچه را پیدا میکنند. در بافت به چهره فارسی، به جای به کارگیری سیخ پودکشی از انگشتان دست برای عبور پود کاربرد میشود.
گلیم بافی در فرش، از 3 الی 6 سانتیمتر با توجه به اندازه فرش بعد از تنظیم تارها باید انجام شود. معمولاً مقدار گلیم بافی برای پشتی 6 رج، برای قالیچه 12 رج، برای پرده بافی 2 در 3 متر 25 رج و برای 3 در 4 متر 30 رج خواهد بود). با بالا بردن هاف و جابجایی دوباره تارهای چله، اولین مرحله بافت و زدن گره ابتدا میشود و قالیباف با فرمانبرداری از نقشه باره عقیده شغل گره زدن را نخست میکند.
اولین قسمت، بافت کنار است که به صورت ساده و بدون طرح همچون نواری دور الی بعید فرش را در برمی گیرد و معمولاً در حدود 10 رج است و برای سپریدن آن از گره ترکی و یا فارسی بهرهگیری میشود. بافنده از سمت چپ، پیشه بافت را آغاز میکند و بعد از اتمام بافت یک رج کامل و جلوکشی گرهها که عبارت از دریافت پرزها و کشیدن آن به طرف ذیل است، به دوانیدن پود ضخیم، اقدام مینماید. پس از دوانیدن پود با به کارگیری ضربات دفتین یا شانه که دندانههای آن به اندازه فاصله تارهاست، پود را کاملاً در بین تارها جایگیر نموده و بر روی رده گرهها میخوابانیم.
آنگاه با تنگنا دست بر روی چلهها و پایین آوردن چوب هاف به طور همزمان، چلههای رو و ذیل را جایگزینی نموده و زیگزاگ چلهها را به طور یکدست و یکنواخت به دم کار کم و بیش میکنیم و چوب هاف را به جای خویش برمیگردانیم؛ اکنون نوبت کشیدن پود نازک است. این پود که بیشتر رنگی بوده و در جهت عکس پود نخست به طور مارپیچ از لابه ته نشین چلهها عبور میکند، در ترکیب با پود پایین (پود ضخیم) استحکام خاصی به فرش میدهد.
- ۰ نظر
- ۰۵ خرداد ۹۹ ، ۱۰:۴۶